Beheersing-Regulatie [Extract]

Het Instinctief Kompas, ontwikkeld door drs. Luc F. Brysse (2024), is een innovatief model dat conflicthantering in twee fasen benadert: directe emotiebeheersing en gestructureerde emotieregulatie. 

Deze methode combineert onmiddellijke interventies met reflectieve processen om zowel escalaties te voorkomen als duurzame emotionele vaardigheden te ontwikkelen. 

Het model biedt zowel leerlingen als leerkrachten een krachtig instrument om conflicten in de klas op een effectieve en constructieve manier te beheersen. 

Directe emotiebeheersing: de eerste fase 


In de eerste fase, Emotiebeheersing, leren leerlingen hun instinctieve reacties in het moment te herkennen en te beheersen. Dit is essentieel om escalaties in conflictsituaties te voorkomen en de veilige sfeer in de klas te waarborgen. Bij de eerste tekenen van een conflict grijpt de leerkracht onmiddellijk in door het Instinctief Kompas te visualiseren. Dit helpt zowel de leerling als de leerkracht om snel inzicht te krijgen in de instinctieve emoties - de gedragingen en drijfveren dus - die aan de basis liggen van de conflictsituatie.

Het proces van visualisatie is een krachtig hulpmiddel in deze fase. Het Kompas fungeert als een praktische kaart die toont welke instinctieve reacties worden aangestuurd door onveilige drijfveren. Door deze drijfveren zichtbaar te maken, wordt de leerling geholpen om bewust te pauzeren voordat een impulsieve reactie leidt tot verdere escalatie.

Dit vermogen om in het moment te handelen is bijzonder waardevol in de klas, waar conflicten vaak snel escaleren als ze niet onmiddellijk worden aangepakt. Het Kompas fungeert hierbij als een praktische tool waarmee leerkrachten op een empathische maar directe manier kunnen interveniëren. Door de focus op emotiebeheersing wordt niet alleen het individu geholpen, maar blijft ook de groep als geheel functioneren binnen een veilige en constructieve leeromgeving.


De rol van de leerkracht in die eerste fase

De leerkracht speelt een centrale rol in deze fase door niet inhoudelijk op het conflict in te gaan, maar door de focus te leggen op de emoties en drijfveren van de leerling. Het doel is om het onmiddellijke gedrag te onderbreken en een veilige ruimte te creëren waarin zowel de leerling als de groep als geheel kan blijven functioneren binnen een harmonieuze leeromgeving.

Dit vermogen om in het moment te handelen is bijzonder waardevol en uiterst noodzakelijk in de klas, waar conflicten vaak snel escaleren als ze niet onmiddellijk worden aangepakt. Door leerlingen bewust te maken van hun instinctieve reacties, helpt het Instinctief Kompas hen om hun gedrag te sturen, zelfs in stressvolle of emotionele situaties.

Gestructureerde emotieregulatie: de tweede fase


Na de acute fase van emotiebeheersing volgt de reflectieve fase van gestructureerde emotieregulatie. Deze fase vindt plaats na het conflict, wanneer de leerling in vertrouwen met de leerkracht kan terugkijken op wat er is gebeurd en biedt zodoende ruimte voor verdieping en dialoog. Het doel van deze fase is niet alleen om het conflict te verwerken, maar ook om leerlingen te helpen duurzame vaardigheden voor conflicthantering te ontwikkelen.

De uitgestelde reflectie begint met een open en positief gesprek, waarbij de leerkracht de leerling begeleidt in het identificeren van de onveilige drijfveer die de instinctieve, onveilige reactie veroorzaakte. Dit proces helpt de leerling inzicht te krijgen in de onderliggende motieven van hun gedrag. Tijdens deze reflectiemomenten worden leerlingen dus aangemoedigd om na te denken over de drijfveren achter hun gedrag en om alternatieven te verkennen. Dit proces is erop gericht om onveilige drijfveren, zoals bijvoorbeeld schaamte, schrik of status, te vervangen door veilige drijfveren zoals bijvoorbeeld bevestiging, behoefte of belang. Zo ontstaat immers het veilige, gewenste gedrag.

De rol van de leerkracht in die tweede fase

Na het vaststellen van de onveilige drijfveer gaat de leerkracht samen met de leerling op zoek naar een veilige drijfveer die kan leiden tot gewenst gedrag. Dit proces helpt de leerling niet alleen om het specifieke conflict te verwerken, maar ook om te leren hoe ze in toekomstige situaties veiliger en constructiever kunnen reageren.

Deze fase helpt niet alleen om het specifieke conflict te verwerken, maar draagt ook bij aan de ontwikkeling van langdurige vaardigheden voor conflicthantering. Door leerlingen te begeleiden in dit reflectieve proces, wordt hun vermogen versterkt om in toekomstige situaties constructiever te reageren. Het proces biedt hen een veilige omgeving om fouten te maken en daarvan te leren, wat bijdraagt aan hun emotionele en sociale groei.


De synergie tussen de twee volgtijdelijke fasen


Het tweefasenmodel van het Instinctief Kompas biedt een unieke combinatie van directe interventie en diepgaande reflectie. In de eerste fase, Emotiebeheersing, wordt de leerling geholpen om instinctieve reacties te herkennen en beheersen. In de tweede fase, Emotieregulatie, reflecteert de leerling op deze reacties en worden strategieën ontwikkeld om veiliger en constructiever gedrag te vertonen.

Samen versterken deze fasen niet alleen het emotionele welzijn van de leerling, maar ook de harmonie in de klas. Door conflicten aan te pakken met empathie en structuur, creëert het Instinctief Kompas een leeromgeving waarin iedereen zich veilig voelt om te groeien en te leren.


Langdurige vaardigheden voor conflicthantering

Deze reflectieve fase, in lijn of gebaseerd op wetenschappelijke inzichten, biedt leerlingen een veilige omgeving om fouten te analyseren en ervan te leren en als resultante bewuster en empathischer te handelen in sociale interacties. 

Het proces versterkt hun zelfbewustzijn en stimuleert een groeigerichte mindset, waarbij ze leren dat conflicten geen bedreiging hoeven te zijn, maar een kans kunnen bieden voor persoonlijke ontwikkeling.

Het Instinctief Kompas is uiteindelijk meer dan een praktisch hulpmiddel voor episodische conflicthantering; het blijkt daarnaast een uiterst werkzaam model voor persoonlijke groei en sociale interactie.

Door emotiebeheersing en emotieregulatie te combineren, biedt het model een krachtige aanpak om conflicten te begrijpen, te beheersen en constructief om te zetten in kansen voor ontwikkeling van zowel leerlingen als leerkrachten. Het leren omgaan met conflicten op een constructieve, gestructureerde en resultaatgerichte wijze biedt bovendien een mogelijke evaluatie die eenvoudig, eenduidig en reciprocitatief kan gebeuren.